Iedereen weet zijn of haar eigen sterrenbeeld, maar heeft iedereen die ook wel ‘ns daadwerkelijk aan de hemel zien staan? Die zie je overigens niet op je eigen verjaardag: de Zon staat dán juist in jouw sterrenbeeld en is dus niet waarneembaar. Een half jaar later staat de Zon precies aan de andere kant van het firmament en is het wél mogelijk je eigen sterrenbeeld te zien.
Al ruim 20 jaar is sterrenkunde m’n grootste passie. Op m’n zelfstudiereis maakte ik onlangs kennis met een omvangrijke en educatieve bron over sterrenbeelden:
‘Learn the Sky’, een online ‘resource’ dat is bedoeld om anderen te helpen de sterrenbeelden te leren kennen en door de lucht te navigeren.
Deze weelderige bron is in het leven geroepen door Janine Bonham, een wetenschapper aan de Hawaii Technology Academy en een natuurkundelerares op een middelbare school. Ze is gespecialiseerd in curriculumontwikkeling (het ontwikkelen van een leerplan) op het gebied van aardwetenschappen, astronomie, biologie en mariene wetenschappen. Ook neemt ze regelmatig deel aan burgerwetenschapsprojecten om haar kennis van de wetenschap te vergroten en om haar klasgenoten te helpen bij te dragen aan het gebied van wetenschap.
Allereerst zijn er ’n paar verschillende soorten sterrenbeelden.
Circumpolair: die het hele jaar zichtbaar zijn, wiens min of meer dagelijkse banen helemaal boven de horizon liggen.
- Cassiopeia
- Cepheus
- Draco
- Ursa Major
- Ursa Minor
Zodiacaal: die behoren tot de dierenriem. De baan die ze beschrijven, is in werkelijkheid de baan die de Aarde om de Zon draait.
Seizoensgebonden zichtbaar vanaf het noordelijk halfrond
Sterrenkijkers op het noordelijk halfrond kunnen alleen de sterrenbeelden aan de bovenkant van de horizonlijn van deze kaarten zien, terwijl sterrenkijkers op het zuidelijk halfrond alleen die aan de onderkant kunnen zien. De horizonlijn laat zien wat een sterrenkijker op het midden van de noordelijke breedtegraden ziet.
Winter
Lente
Zomer
Herfst
De sterrenbeelden die zichtbaar zijn achter het (ogenschijnlijke) pad dat de zon aflegt, maken deel uit van de dierenriem (zodiac).
Sterren ontstaan in samentrekkende gas- en stofwolken. Indien de condensatiekernen van gas en materie van deze toekomstige sterren dicht bij elkaar liggen, zullen hieruit sterren ontstaan die rond elkaar draaien en is er sprake van "dubbelsterren" of "meervoudige" sterren.
Met het blote oog zijn ongeveer 5.000 sterren aan het firmament te zien en van deze grote groep zijn ongeveer 2.000 sterren dubbel- of meervoudige sterren. Astronomen vermoeden dat ongeveer 60% van alle sterren in het universum dubbel of meervoudig zijn. Zelfs de dichtste ster die bij onze Zon staat, Proxima Centauri, maakt deel uit van een meervoudige sterrengroep waarin zich drie sterren bevinden.
De afstanden in lichtjaar heb ik afgerond, omdat je hier nogal 'ns verschillen in tegenkomt.
- Denebola afstand 36 lj straal 1,7 x Zon / meervoudig
- Regulus afstand 80 lj straal 3,5 x Zon / drievoudig
- Subra afstand 130 lj meervoudig
- Zosma afstand 58 lj straal 2 x Zon / tweevoudig
- Algeiba afstand 130 lj
- Rasalas afstand 133 lj
Wolf 359 is met 8 lichtjaar de 3e dichtstbijzijnde ster, na Alpha Centauri en de Ster van Barnard.
Wolf 359 heeft een straal van slechts 16% van die van de Zon en heeft een temperatuur van ongeveer 2800 Kelvin. Als deze ster de Zon in het centrum van ons zonnestelsel zou vervangen, zou hij slechts tien keer helderder schijnen dan de volle maan!!
Sterrenstelsels onder sterrenbeeld Leeuw
- Decapoda (Iota Cancri A) 298 lj meervoudig straal 18x Zon
- Altarf 303 lj dubbelster
- Acubens 164 lj drievoudige ster
- Asellus Borealis 181 lj vijfvoudige ster
- Asellus Australis 131 lj drievoudige ster
- Tegmine 82 lj vijfvoudige ster
- Pollux 34 lj straal 9x Zon / heeft planeet: Pollux b
- Castor 51 lj zesvoudig stersysteem (3 dubbelsterren draaien om elkaar heen)
- Alhena 109 lj drievoudig stersysteem
- Tejat 323 lj “ stersysteem
- Wasat 60 lj “ stersysteem
- Jishui 167 lj straal 3,5x Zon
- NGC 2392
- Open Sterrenhoop NGC 2158
- Aldebaran 67 lj Reuzenster 44x Zon, mogelijk dubbelster
- Ain 146 lj heeft een planeet als Jupiter
- Al Nath 134 lj 4,5x Zon (bovenste hoorn)
- Tianquan 440 lj 5,5x Zon (onderste hoorn)
- Alcyone 370 lj ster in Pleïaden
- Atlas 381 lj “
- Electra 600 lj “
- Maia 360 lj “
- Merope 360 lj “
- Taygeta 440 lj “
- Pleione 392 lj “
- Celaeno 430 lj “
- Asterope 440 lj “
- Botein 167 lj 9x Zon is een Rode Reus
- Hamal 66 lj 15x Zon en daarmee de meest heldere ster in Ram
- Sharatan 59 lj 2x Zon is een tweevoudig stersysteem
- Mesarthim 164 lj 2x Zon is een drievoudige stersysteem
- 41 Ari 166 lj is een drievoudig sterrensysteem
- Deep sky objects Aries
Hubble spots a curious spiral NGC 772 in Aries
Dit spiraalstelsel bevindt zich op een afstand van 100 miljoen lichtjaar, en is tweemaal zo groot als onze Melkweg!!
- Kullat Nunu 350 lj is 22x Zon en dus de meest heldere ster in dit sterrenbeeld
- Alrisha 150 lj
- Ster Van Maanen 14 lj Witte dwerg met enorme dichtheid en ‘n diameter van de Aarde
- Fum al Samakah 408 lj
The Circlet verschijnt in oktober in het zuiden.
De zeven sterren waaruit de Circlet bestaat zijn Theta , b , Gamma , Kappa , Lambda , 19 en Iota Piscium .
Geen van deze zijn opmerkelijk helder, bovendien zijn b en 19 Piscium zó zwak dat ze nauwelijks met 't blote oog zichtbaar zijn. De helderste van de hele groep is de meest westelijke, Gamma Piscium met een magnitude van +3,7.
- Albali 207 lj
- Sadalsuud 537 lj drievoudig stersysteem is de meest heldere ster van Waterman
- Sadalmelik 523 lj tweevoudig
- Sadalachbia 124 lj
- Situla 214 lj
- Phi Aquarii 222 lj
- Lambda Aquarii/Hydor 305 lj
- Skat 113 lj
- Ancha 187 lj
- Iota Aquarii 172 lj 2,5 x Zon
- Gliese 876 15 lj meervoudige ster met drie dichtstbijzijnde exoplaneten. Locatie Gliese 876 in de buurt van Skat, 6 op afbeelding.
- Deneb Algedi 39 lj 2x Zon / viervoudig en de meest heldere ster van Steenbok
- Nashira 157 lj
- Dahib 500 lj achtvoudig stersysteem!!\
- Secunda Giedi 105 lj negenvoudig stersysteem!! (boven Dabih)
- Alpha Giedi 871 lj negenvoudige ster en Hyperreus
- Alshat 253 lj 2,5x Zon
- Baten Algiedi 630 lj
- Marakk of Yen 398 lj
Steenbok heeft ook een w vorm net als Cassiopeia
Sterrenbeeld Boogschutter met op de verre achtergrond het galactisch centrum van de Melkweg.
- Kaus Borealis 78 lj 11x Zon
- Nunki 227 lj
- Kaus Media 347 lj viervoudige ster
- Nash (Alnasl) 97 lj “ “
- Kaus Australis 143 lj meest heldere ster van de boogschutter ‘n relatief jonge ster van 220 miljoen jaar
- Ascella 88 lj
Nevels en sterrenhopen op de achtergronden van Sagittarius:
Messier 16 (The Eagle Nebula) | NASA
Messier 17 (The Omega Nebula or Swan Nebula) | NASA
Messier 24: Een Sterrenwolk in Sagittarius | APOD
Messier 20 (The Trifid Nebula) | NASA
Messier 22 Sagittarius Cluster| NASA
- Acrab 404 lj vijfvoudige ster
- Dschubba 491 lj viervoudige ster
- Shaula 571 lj drievoudige ster
- Lesath 576 lj 7,5x Zon
- Sargas 300 lj 20x Zon ook wel Girtab = schorpioen!
Antares staat op een afstand van 554 lichtjaar, is 883 maal zo groot en geeft 10.000 keer zoveel licht als de Zon. Deze Superreus is slechts vijftien tot achttien keer zwaarder dan onze eigen moederster, wat betekent dat Antares erg licht en ijl is.
De vroege Grieken associeerden de sterren van de Weegschaal niet met een "Balans" of "Schalen", voor hen waren het de Chelae, de klauwen van de schorpioen
- Zuben Elschamali (zuben = klauw) op 185 lj is 2,5x Zon en de helderste ster v.h. sterrenbeeld.
- Zuben Elgenubi 76 lj 2x Zon en is meervoudig
- Brachium Zubenalgubi 288 lj
- Zubenelakrab 163 lj
Gliese 581c is een exoplaneet die om de rode dwerg Gliese 581 cirkelt. De planeet bevindt zich mogelijk in de bewoonbare zone van zijn planetenstelsel. Binnen deze zone is water in vloeibare vorm mogelijk. De planeet bevindt zich ongeveer op 2 lj van de aarde verwijderd!!
De verbindingslijnen tussen de sterren vormen soms nét wat andere composities. Boven β-Librae, en dat is Zuben Elschamali, bevindt zich Gliese 581.
- Spica 250 lj helderste ster in Maagd, tweevoudige dubbelster en is 7,5x Zon
- Porrima 39 lj tweevoudige dubbelster, is 1,5x Zon
- Vindemiatrix 110 lj tweevoudige heldere dubbelster en is 12x Zon
- Syrma 72 lj
let op de verschillende composities v.h. sterrenbeeld
- 70 Virgins op 58,5 lj is een van de eerste (1996) zonachtige sterren waarbij een exoplaneet ontdekt werd: een gasreus als Jupiter. Het is waarschijnlijker dat het hier om een bruine dwerg gaat.
Virgo Cluster Melkwegstelsels
De Virgocluster is een cluster van ca. 2000 sterrenstelsels
Deze afbeelding toont een vollere versie van Orion dan u kent.
Bron afbeeldingen: APOD
Een team onder leiding van de Australische sterrenkundige Pavel Kroupa, heeft de Trapezium-sterrenhoop aan een computerprogramma onderworpen. 100 miljoen jaar geleden hebben de Pleiaden er waarschijnlijk uitgezien als de Orionnevel nu omgeven door nevels.
Trapezium-cluster in Orionnevel
De Pleiaden
360º Video: Beweeg bij het afspelen van de video, met de muis over het scherm